Οι Τσιριτσάντσουλες περιοδεύουν με την
τραγεδία ονομασμένη Ιφιγενεία
του Πέτρου Κατσαΐτη, συντεθείσα εν έτει 1720 εν Κεφαλληνίa.
Οι Τσιριτσάντσουλες ξεκινούν την καλοκαιρινή τους περιοδεία με την «τραγεδία ονομασμένη Ιφιγενεία» του Πέτρου Κατσαΐτη. Πρόκειται για μια διασκευή της τραγωδίας του Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», μια κωμωδία της πρώιμης επτανησιακής λαϊκής θεατρικής παράδοσης που ακροβατεί ανάμεσα στον λυρισμό της Κρητικής λογοτεχνίας της αναγέννησης και τη χρήση των τεχνικών της commedia dell’arte, με ζωντανή μουσική, χορό και τραγούδι.Η παράσταση είναι αφιερωμένη στη μνήμη της δασκάλας μας Κίττυς Αρσένη (1935 – 2013).
Παίζουν:
Χριστίνα Χριστοδούλου, Κώστας Σκύλος, Ντίνα Μαυρίδου, Ελισσαίος Βλάχος, Κωνσταντίνος Πουλής, Μαρίνος Μουζάκης.
Συντελεστές:
Η σκηνοθεσία βασίστηκε στη διδασκαλία της Κίττυς Αρσένη (Θεατρική Ομάδα Παντείου – «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ [εν Ληξουρίω]», 1997). Η πρωτότυπη μουσική και το κεντρικό σκηνικό προέρχονται από την ίδια παράσταση.
Μουσική σύνθεση – διδασκαλία: Κώστας Χαριτάτος
Κεντρικό σκηνικό: Σάντρα Στεφανίδου
Σκηνοθετική επιμέλεια: Μαρίνος Μουζάκης
Κοστούμια-μάσκες: Μαρία Μαρκοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη-φροντιστήριο: Ντίνα Μαυρίδου
Κατασκευή σκηνικών αντικειμένων: Κώστας Βαλατσός
Κατασκευή κοστουμιών: Χριστίνα Χριστοδούλου
Οργάνωση παραγωγής: Ηρώ Κατσιφλώρου
Δραματουργική επεξεργασία: Τσίρι-θίασος
Παραγωγή: Τσιριτσάντσουλες 2014
Υπόθεση:
Ο ελληνικός στρατός με αρχηγό τον Αγαμέμνονα έχει μαζευτεί στον Εύριπο για να εκστρατεύσει εναντίον της Τροίας, προκειμένου να εκδικηθεί για την αρπαγή της ωραίας Ελένης από τον Πάρη. Ο καιρός όμως δεν είναι ευνοϊκός και μετά από αρκετούς μήνες απραξίας ο μάντης Χαλκίας δίνει το χρησμό πως για να φυσήξει ούριος άνεμος θα πρέπει να θυσιαστεί στην Άρτεμη η κόρη του Αγαμέμνονα, η Ιφιγενεία. Η Ιφιγενεία συνοδευόμενη από τη μητέρα της, βασίλισσα Κλυθαιμνήστρη, φτάνουν στο στρατόπεδο των Ελλήνων νομίζοντας πως θα γίνουν οι γάμοι της κόρης με τον Αχιλλέα. Μετά από ίντριγκες και δολοπλοκίες φανερώνεται η αλήθεια και, παραδόξως, η Ιφιγενεία αποφασίζει να δώσει οικειοθελώς τη ζωή της για το καλό της πατρίδας.
Η θυσία όμως θα ματαιωθεί τελευταία στιγμή με την εμφάνιση του προορατικού Φενίσου, που αποκαλύπτει πως η θεά δε θέλει για θυσία την Ιφιγενεία αλλά απλώς μιαν ελαφίνα. Έτσι η κόρη σώζεται και αντί να θυσιαστεί παντρεύεται τελικά τον Αχιλλέα.
Το έργο κλείνει με τρεις σκηνές-φάρσες που περιγράφουν τις ετοιμασίες των βασιλικών γάμων.
Για το έργο:
Η παράστασή μας «τραγεδία ονομασμένη Ιφιγενεία», του Πέτρου Κατσαΐτη, βασίστηκε στη διδασκαλία της Κίττυς Αρσένη και την αφιερώνουμε στη μνήμη της.
Ο Κατσαΐτης, πρόσωπο με βίο περιπετειώδη, έγραψε την Ιφιγένειά του το 1720 στην Κεφαλονιά. Πρόκειται για ένα ογκώδες θεατρικό έργο 3.858 δεκαπεντασύλλαβων ομοιοκατάληκτων στίχων που είναι γραμμένοι σε μια γλώσσα που αποτελεί σύνθεση διαλέκτων της εποχής με βάση την κεφαλλονίτικη. Βασίζεται στην τραγωδία του Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», όπως την παρέλαβε ο ποιητής από τη διασκευή του Lodovico Dolce, μόνο που ο Κατσαΐτης ανατρέπει το τέλος του έργου παντρεύοντας την Ιφιγένεια με τον Αχιλλέα. Ακολουθούν τρεις σκηνές-φάρσες της commedia dell’arte!
Δεν έχουμε κάποια μαρτυρία ή άλλο στοιχείο που να μας λέει αν και από ποιους παίχτηκε στην εποχή του αυτό το έργο. Για το μόνο που είμαστε σίγουροι είναι πως στα Επτάνησα γίνονται θεατρικές παραστάσεις τουλάχιστον από το 1571, ενώ υπάρχει και ντόπια παραγωγή θεατρικών κειμένων σίγουρα ήδη από το 1646. Η ίδια η Ιφιγένεια είναι η απόδειξη πως στα Επτάνησα την εποχή αυτή έχει δημιουργηθεί ένα αυτόνομο θεατρικό είδος. Αυτό ναι μεν βασίζεται στην κρητική τεχνοτροπία, αλλά στην ουσία έχει αποκτήσει ήδη –σε πρωτόγονο ακόμα, είναι η αλήθεια, στάδιο– μια ιδιαίτερη ταυτότητα, εισάγοντας αυτούσια μοντέλα της ιταλικής κωμωδίας του αυτοσχεδιασμού (commedia dell’arte).
Η Ιφιγένεια του Κατσαΐτη δεν αφήνει κανένα ιστορικό ίχνος μέχρι τα μισά του 20ου αιώνα, όταν ο καθηγητής Εμ. Κριαρράς το 1950 θα εκδώσει το μοναδικό χειρόγραφο που έχει σωθεί, μαζί με τα άλλα δύο υπογεγραμμένα και επιβεβαιωμένα έργα του Κατσαΐτη: «Κλαυθμός Πελοποννήσου» (1716) και «Θυέστης» (1721).
Το Νοέμβρη του 1979 ο Σπύρος Ευαγγελάτος μετά από δική του δραματουργική επεξεργασία ανεβάζει με το «Αμφι-θέατρο» για πρώτη φορά το έργο του Κατσαΐτη στο Θέατρο «Αναλυτή» με τον τίτλο «Ιφιγένεια [εν Ληξουρίω]». Η παράσταση σημειώνει τεράστια επιτυχία και θα συνεχιστεί για αρκετά χρόνια με διάφορες διανομές.
Στις 6 Ιουνίου 1997 έκανε πρεμιέρα στο θέατρο Ριάλτο η παράσταση της Θεατρικής Ομάδας Παντείου «Ιφιγένεια [εν Ληξουρίω]» σε σκηνοθεσία Κίττυς Αρσένη, πρωτότυπη μουσική Κώστα Χαριτάτου και σκηνικά-κοστούμια Σάντρας Στεφανίδου. Η παράσταση έκανε εντύπωση και γνώρισε επιτυχία στα πλαίσια του πανεπιστημιακού θεάτρου. Ακολούθησε μίνι περιοδεία στην επαρχία και ένας δεύτερος κύκλος παραστάσεων στο «στούντιο Λήδρα» στην Πλάκα τον επόμενο Χειμώνα.
Η Αρσένη χρησιμοποίησε τη δραματουργική επεξεργασία του Ευαγγελάτου και, όντας ηθοποιός και Κεφαλλονίτισσα, δίδαξε το έργο μεταδίδοντας όλη την αυθεντική γνώση των μυστικών του λαϊκού επτανησιακού θεάτρου.
Δύο σημερινοί Τσιριτσάντσουλες είχαμε την τύχη να συμμετέχουμε σ’ εκείνη την παράσταση, γεγονός που σημάδεψε την καλλιτεχνική πορεία μας.
Η απόπειρά μας να καταπιαστούμε ξανά μ’ αυτό το έργο σήμερα ξεκινά από την πεποίθησή μας πως αποτελεί ένα διαμάντι του ρεπερτορίου του λαϊκού πολιτισμού και άρα ένα πολύτιμο εργαλείο για εμάς στην εμβάθυνση της έρευνάς μας στις τεχνικές του λαϊκού θεάτρου, με στόχο να αναδείξουμε τη διαχρονικότητα και τη χρηστικότητά του στις δύσκολες εποχές που ζούμε. Αποτελεί άλλωστε για εμάς μια ευκαιρία να αποτίσουμε έναν φόρο τιμής στη μνήμη της γυναίκας που στήριξε την ομάδα μας στα πρώτα δύσκολα βήματά της (Πειραματικό Εργαστήρι 1999-2000) αλλά και που τελικά επηρέασε την καλλιτεχνική ταυτότητα του θιάσου μας πιο πολύ από κάθε άλλον άνθρωπο.
Η σκηνοθετική επιμέλεια που έγινε από την ομάδα μας βασιζόμενη στη διδασκαλία της Αρσένη, κατεύθυνε τη θεατρική έρευνα σε φόρμες που ενδιέφεραν τη δασκάλα μας αλλά δεν είχε χρησιμοποιήσει τότε, όπως η χρήση της μάσκας. Κατά συνέπεια χρησιμοποιήσαμε την πρωτότυπη μουσική της παράστασης του 1997 του Κώστα Χαριτάτου (Κεφαλλονίτης κι αυτός, ο οποίος όχι μόνο μας την παραχώρησε, αλλά ανέλαβε και τη νέα ενορχήστρωση για ζωντανή εκτέλεση και τη διδασκαλία των πολυφωνικών μουσικών ακροβασιών των επτανησίων) και το βασικό σκηνικό της παράστασης του 1997 (που από ένα καπρίτσιο της τύχης διασώθηκε και βρέθηκε στα χέρια μας), ένα ζωγραφιστό παραβάν της Σάντρας Στεφανίδου την οποία ευχαριστούμε ειλικρινά για την ευγενική άδειά της να το χρησιμοποιήσουμε.
Η βασική διαφορά της παράστασής μας από αυτή της Θ.Ο.Π. είναι ότι εμείς χρησιμοποιήσαμε μόνο συμβουλευτικά την εξαιρετική εργασία του (επίσης Κεφαλλονίτη) Σπύρου Ευαγγελάτου. Ανατρέξαμε απ’ ευθείας στο πρωτότυπό του Κατσαΐτη προτείνοντας μια ελαφρώς τροποποιημένη δραματουργική επεξεργασία που βασίστηκε στις ιδιαιτερότητες του δικού μας θιάσου σύμφωνα με τη σύνθεση του, τις δεξιότητες και τα ελαττώματα του καθένα μας. Επίσης παρουσιάζουμε και τις τρεις σκηνές-φάρσες που κλείνουν το έργο και που το 1997 δεν είχε γίνει κατορθωτό να παρουσιαστούν για τεχνικούς λόγους. Τέλος δώσαμε έμφαση στην ανάδειξη των στοιχείων της αυτοσχέδιας ιταλικής κωμωδίας που βρίσκουμε στο έργο, μέσα από τη χρήση της μάσκας και των κλισέ της commedia dell’arte.
Κρατώντας λοιπόν τον πρωτότυπο τίτλο που έδωσε ο Κατσαΐτης στην τραγωδία του, με περηφάνια σας παρουσιάζουμε την «τραγεδία ονομασμένη Ιφιγενεία»…
Τσιριτσάντσουλες
