“μου άρεσαν οι κατάλογοι διακοπών, η αφαιρετικότητά τους, ο τρόπος που έχουν να περιορίζουν ολόκληρο τον πλανήτη σε συγκεκριμένες εικόνες δυνητικών απολαύσεων και τιμών- έτρεφα ιδιαίτερη εκτίμηση στο σύστημα αξιολόγησης με τα αστεράκια, που υποδεικνύει την ένταση της ευτυχίας στην οποία μπορείς να ελπίζεις”
Mισέλ Oυελμπέκ
Ζώντας σε μια πόλη που υποφέρει από την επέκταση της τουριστικής βιομηχανίας, δε μπορούμε να παραβλέπουμε τις οικονομικο-κοινωνικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής μας αλλά και στη ζωή των μελλοντικών γενεών.
Μιλώντας για τουρισμό, στην ουσία μιλάμε γι’ αυτή τη βιομηχανία πώλησης εμπειριών με τη συνακόλουθη εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου και του τόπου. Μέσα από την νοοτροπία του τουρισμού, η τάση των ανθρώπων για ταξίδι, αναζήτηση κι εμπειρίες τυποποιείται σαν προϊόν προς πώληση και κατανάλωση. Αντίθετα με τους περιηγητές του μακρινού παρελθόντος, ο σύγχρονος τουρίστας δεν οφείλει να προσαρμοστεί στα έθιμα και τη γλώσσα του τόπου, αλλά μεταμορφώνει τον τόπο έτσι ώστε ο τελευταίος να γίνει προσβάσιμος και προβλέψιμος, ενισχύοντας μια άλλη σχέση με την παράδοση. Μια σχέση κατανάλωσης κι εκμετάλλευσης στο πλαίσιο της οποίας το παρελθόν τείνει να μοιάζει με ενα κολάζ απολιθωμένων εικόνων δίχως ουσιαστικό βίωμα, δίχως βάθος νοήματος.
Η αναζήτηση του ταξιδιώτη αναλώνεται στην επιβεβαίωση αυτών που διάβασε στους τουριστικούς οδηγούς. Η παραγωγή κι εμπορία “αυθεντικών εμπειριών” μετατρέπει τους τουρίστες σε κυνηγούς βιωμάτων και τους ντόπιους σε ηθοποιούς μιας σκηνοθετημένης αυθεντικότητας. Τουριστικά λάφυρα (σουβενίρ κ.λ.π.), φωτογραφίες και κάθε είδους πειστήρια μιας σκηνογραφίας του τόπου, πλαισιώνουν ένα άχρηστο εμπόριο γύρω από το οποίο αμοίβονται όλοι, ακόμα και οι φτωχοί (σαν τους κομπάρσους κάποιου κακόγουστου έργου). Έτσι βλέπουμε κοινότητες να επαναφέρουν ξεχασμένα παραδοσιακά έθιμα με στόχο να τα αναβιώσουν ως θέαμα για τουριστική κατανάλωση. (Αλήθεια, ποιός ντόπιος κυκλοφορεί σήμερα στην πόλη με άμαξα;;;)
Επιπρόσθετα, η παρουσία εκατομμυρίων ανθρώπων δίχως διάρκεια, δίχως δέσμευση, δίχως κρίση, συμβάλλει στη διάλυση του κοινωνικού ιστού, ενώ παράλληλα ενισχύει τη δίψα για κερδοφορία στους παραγωγούς της τουριστικής βιομηχανίας.
Σαν τους παπάδες που υπόσχονται τη γη της επαγγελίας, ολόκληρος ο μηχανισμός των εθνικών και υπερεθνικών αρχών -από τα δημοτικά συμβούλια μέχρι το ευρωπαϊικό κοινοβούλιο- συστρατεύεται σε μια πολιτική κέρδους που δελεάζει τα χωριά, τις πόλεις και τα κράτη με σχέδια οικονομικής σωτηρίας, υποσχόμενα ένα μέλλον “βιώσιμο”, “αναπτυξιακό”, “κερδοφόρο”.
Συγχρόνως, οι διεθνείς αξιώσεις για πιστοποίηση και άρα τυποποίηση του τουριστικού προϊόντος τείνουν να ομογενοποιούν τους τουριστικούς προορισμούς με αποτέλεσμα οι κοινωνίες να ωθούνται στην ομοιομορφία των ηθών και των τρόπων ζωής. Οι μόνες αυθεντικότητες που απομένουν μέσα σ’ αυτήν την τουριστική βιομηχανία είναι η διαρκής υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας, οι αυξανόμενες τιμές των ενοικίων και η εξαργύρωση της παράδοσης.
Κάτω από αυτή τη συνθήκη, η αδιάλειπτη σύγκρουση των νόμων της καπιταλιστικής αγοράς με τους αγώνες για δημοκρατική θέσμιση αφήνει έντονα τα σημάδια της πάνω στο στεγαστικό ζήτημα. Η διαρκής μεγέθυνση του τουρισμού αυξάνει τις απαιτήσεις για τουριστικά καταλύματα σε βάρος της ανάγκης για μόνιμη κατοικία -για όσους δεν έχουν δικό τους σπίτι. Το δικαίωμα στη στέγη παραγκωνίζεται για λόγους κερδοφορίας. Μικροί και μεγάλοι ιδιοκτήτες καθώς και καταναλωτές του τουρισμού, συνδράμουν όλοι στον εκτοπισμό των κατοίκων. Την ποσοτικοποίηση κι εμπορευματοποίηση που συνεπάγεται η τουριστική μεγέθυνση, ακολουθεί ο κοινωνικός καννιβαλισμός. Εξώσεις, προσωρινότητα της διάθεσης των σπιτιών, παραιτήσεις δημοσίων υπαλλήλων και φοιτητών που δε βρίσκουν σπίτι, αυξήσεις των ενοικίων και διάλυση των γειτονιών, φαίνεται να μην ανησυχούν τους τουριστοκάπηλους.
Από την άλλη, οι διαστάσεις του φαινομένου που λέγεται Airbnb αφορούν πλέον όλη την κοινωνία και κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών ακόμη κι αν δε γνωρίζει ότι τη βίαιη ξενοδοχοποίηση του τόπου θα ακολουθήσει η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου. Ήδη ξεκίνησαν οι μεγάλοι εθνικοί και υπερεθνικοί οργανισμοί να αναζητούν ακίνητα για μαζική αγορά με στόχο να τα θέσουν στην πλατφόρμα του Airbnb. Παράλληλα, η χώρα που ζούμε κατέχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά σε εγκαταλελλειμμένα κτίρια σ’ όλη την ευρώπη.
Απέναντι σ’ αυτή την κατάσταση, μόνο η συλλογική αντίσταση των εκτοπισμένων απο την τουριστική βιομηχανία, μπορεί να προλάβει μια ανεπίστρεπτη καταστροφή της ποιότητας του τόπου και της ζωής μας. Αρκεί να αναλογιστούμε ποιοι είναι οι ενορχηστρωτές αυτής της τουριστικοποίησης για να αντιληφθούμε ποιος είναι ο εχθρός της κοινωνίας.
Τα πρωτοβάθμια σωματεία, οι φοιτητικοί σύλλογοι, όλες οι οργανώσεις βάσης κι οι επιτροπές γειτονιών, είναι ανάγκη να δημιουργήσουν ένα κοινό μέτωπο αντίστασης και διεκδίκησης του δικαιώματος στη στέγη. Οι καταλήψεις των άδειων σπιτιών με την παράλληλη στήριξη των κινημάτων, η διεκδίκηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, η μαζική αντίσταση στις εξώσεις και η απαίτηση να τεθούν όρια στην ανεξέλεγκτη τουριστική εξάπλωση, μπορούν να αποτελέσουν κάποια βήματα στις πρώτες μάχες για το στεγαστικό πρόβλημα που αναπτύσσεται.
Να βγούμε αποφασιστικά κι επιθετικά στους δρόμους – όπως ήδη έχει ξεκινήσει σε κάποιες χώρες – προτού γίνει ο τόπος αυτός ενα απέραντο ξενοδοχείο.
Νοέμβρης 2018